Śledząc fora, grupy i strony trenerskie wiele miejsca w ostatnim czasie poświęcono planowaniu jednostek treningowych. Niestety wielu trenerów nie skupia się na kontroli procesu treningowego, co jest punktem wyjścia do późniejszego planowania. W dzisiejszym sporcie nie możemy się opierać tylko i wyłącznie na naszej intuicji, ale o procedury oparte na MIERZALNYCH faktach, identyfikujących stany rzeczywiste i ich prawdopodobne przyczyny. Nie jest wcale tak, że kontrolować możemy tylko grupy seniorskie i profesjonalne, wręcz przeciwnie. Dzięki regularnej i rzetelnej kontroli możemy zoptymalizować proces treningowy również młodych zawodników i odpowiednio modelować naszym treningiem. W artykule skupię się głównie na kontroli na etapie treningu specjalistycznego, co nie znaczy że nie możemy wykorzystywać wielu elementów w grupach młodzieżowych.
Pierwszy poziom kontroli w grupach najmłodszych to wstępny dobór do grupy treningowej na podstawie aktualnego poziomu sportowego tj. technika, taktyka czy motoryka oraz na podstawie aktualnego wieku kalendarzowego i biologicznego. W etapie tym zakres działań kontrolnych jest bardzo szeroki , gdyż dopiero poznajemy zawodnika. Ocenia się tu i przewiduje m.in. wymiary i cechy budowy ciała (wysokość, masa, proporcje) a także oceniamy np. efektywność uczenia się elementów techniki, wydolność fizyczną czy cechy osobowości.
Zaawansowana kontrola procesu treningowego przebiega w dwóch płaszczyznach:
– kontrola wykonania – czyli stopień i sposób realizacji treningu, a składa się na to wszystko to co tworzy szeroko rozumiane obciążenie treningowe, a więc: liczba jednostek treningowych, łączny czas ich trwania, częstotliwość treningu, intensywność pracy, środki, metody, formy zajęć, zabiegi i procedury wspomagające trening.
– kontrola efektów potreningowych – podzielić ją można na kontrolę stanu organizmu poprzez sprawdziany i badania oraz kontrolę osiągnięć, w tym oczywiście wyników sportowych. Mówiąc o efektach możemy wyróżnić: efekty bezpośrednie, efekty przedłużone oraz efekty sumaryczne. Rodzaje kontroli oraz jej efekty znajdują się w tabeli.1.
Tabela 1 Schemat kontroli procesu treningowego („Podstawy teorii treningu sportowego” H. Sozański)
| Rodzaj kontroli | Efekty treningu | Co mierzymy? | Kiedy mierzymy? | Charakterystyczne punkty odniesienia | Co w wyniku kontroli korygujemy |
| Bieżąca | Bezpośrednie | -reakcje poszczególnych układów np. tętno, oddech, temperaturę
-zmiany biochemiczne np. LA, pH -sposób wykonania obserwowany za pomocą np. wideo |
– w czasie wykonywania ćwiczenia
-bezpośrednio po ćwiczeniu |
– dotychczasowa reakcja na dane ćwiczenie | Intensywność, jakość i ilość wykonywanych ćwiczeń w jednostce treningowej |
| Operacyjna | Przedłużone | – zmiany wskaźników informujących o szybkości odnowy np. krzywa LA, stężenie enzymów CPK i LDH, mocznik( powrót do poziomu wyjściowego)
– zmiany stanu zmęczenia organizmu np. krzywa wyników prostych testów |
– przed treningiem
– natychmiast i kilka godzin po treningu |
– planowana krzywa obciążenia w mikrocyklu i mezocyklu | Wielkość i strukturę obciążenia treningowego w mikrocyklu i mezocyklu |
| Okresowa | Sumaryczne | – sprawność układów i narządów np. test standardowy (EKG, LA)
– poziom sprawności, techniki, taktyki (sprawdziany, testy) |
– przed i po każdym okresie treningowym | „model mistrza” i wynikające z programu zadania okresowe. | Program okresu treningiowego |
LA – stężenie mleczanu CPK – kinaza kreatynowa
LDH – dehydrogenaza mleczanowa pH – miara kwasowości lub zasadowości roztworu
Dzięki kontrolowaniu procesu treningowego, otrzymujemy wiele informacji, które pomogą nam zrozumieć dlaczego zespół oraz poszczególni zawodnicy w danym okresie spisywali się dobrze, a w kolejnym poniżej oczekiwań. Jako ludzie nie jesteśmy w stanie zapamiętać jaki rodzaj treningu wykonali zawodnicy 2 tygodnie temu lub ile pracowali w danej strefie energetycznej. Nawet przygotowany konspekt nie pozwoli nam odpowiedzieć na to pytanie, jeśli po zajęciach nie zarejestrujemy wszystkich zmiennych.
Analizując tabelę wiele osób może zadać sobie pytanie, skąd wziąć narzędzia, aby taką kontrolę przeprowadzić. Wiele zespołów nie posiada nawet sport testerów to pomiaru tętna, nie wspominając o pozostałych badaniach jak np. stężenie kwasu mlekowego. Dlatego z pomocą przychodzi teoria treningu sportowego i analiza obciążeń treningowych opracowana przez dr. Dariusza Śledziewskiego, którą w przyszłości przybliżę.
Bibliografia:
Sozański, H. (1999). Podstawy teorii treningu sportowego. Warszawa: COS.
